Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Nietypowe objawy celiakii mogą zaskakiwać. Choroba trzewna u dzieci i dorosłych ma różne postaci. To nie to samo, co nietolerancja glutenu

Anna Rokicka-Żuk
Anna Rokicka-Żuk
Celiakia może wystąpić w każdym wieku. W jej przebiegu układ odpornościowy niszczy wyściółkę jelita pod wpływem glutenu. Powoduje zaburzenia trawienia, ale nie tylko. Nieraz symptomy mogą być inne, a przy tym bardzo niespecyficzne. 

Zobacz, jakie są nietypowe objawy celiakii. Przesuwaj zdjęcia w prawo, ew. naciśnij strzałkę lub przycisk NASTĘPNE.
Celiakia może wystąpić w każdym wieku. W jej przebiegu układ odpornościowy niszczy wyściółkę jelita pod wpływem glutenu. Powoduje zaburzenia trawienia, ale nie tylko. Nieraz symptomy mogą być inne, a przy tym bardzo niespecyficzne. Zobacz, jakie są nietypowe objawy celiakii. Przesuwaj zdjęcia w prawo, ew. naciśnij strzałkę lub przycisk NASTĘPNE. dragana991/Getty Images
Celiakia to choroba, w której układ odpornościowy atakuje komórki jelita pod wpływem obecności glutenu. Nie zawsze jednak daje objawy związane z układem trawienia. Wyjaśniamy, czym jest to schorzenie autoimmunologiczne, czym różni się od nietolerancji glutenu i uczulenia na pszenicę. Sprawdź, jakie objawy celiakii u dzieci oraz dorosłych są nietypowe i wymagają zwrócenia uwagi, wykonania badań i wdrożenia diety bezglutenowej. Lepiej je rozpoznać, ponieważ nieleczona celiakia ma poważne konsekwencje!

Spis treści

Celiakia – co to za choroba?

Celiakia to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje komórki wyścielające jelito cienkie w reakcji na gluten. Powoduje to uszkodzenia kosmków jelitowych – wypustek, przez które wchłaniane są do organizmu składniki odżywcze. Inne jej nazwy to choroba trzewna, a także enteropatia z nadwrażliwością na gluten czy wrażliwa na gluten, przy czym enteropatia oznacza patologiczny stan w obrębie jelit.

Skutki celiakii to zapalenie i zniszczenie wyściółki jelita, które powodują szereg objawów i zaburzają przyswajanie niezbędnych związków z żywności, prowadząc do rozwoju ich niedoborów.

Gdy czynnik wyzwalający odpowiedź odpornościową, czyli charakterystyczne białko ze zbóż glutenowych (m.in. pszenica, orkisz, żyto i jęczmień) zostanie usunięte z diety, reakcja ustaje i jelito zaczyna się goić, a jego funkcjonowanie wraca do normy.

Problem w tym, że obecnie gluten znajduje się w składzie o wiele większej liczby produktów niż tylko te zbożowe. Jest szeroko wykorzystywany do produkcji żywności przetworzonej i obecny w różnych przekąskach, gotowych produktach mięsnych i zamiennikach mięsa, a także zupach, sosach czy przyprawach. Wolnych od glutenu nie jest ponadto wiele suplementów diety i leków, tymczasem przy celiakii niedozwolona jest nawet minimalna jego ilość.

Po czym można rozpoznać, że problemem jest celiakia? Na chorobę tę często wskazują nietypowe objawy. Zobacz, jakie.

Celiakia – objawy dzieci i dorosłych dotyczą nie tylko układu trawienia

Objawy celiakii to niezależnie od wieku zaburzenia ze strony układu pokarmowego – przewlekłe biegunki, wzdęcia, bóle brzucha, a także niezamierzona utrata wagi. Ale skutki choroby nie ograniczają się tylko do jednego układu w organizmie. Dotykają także inne narządy, prowadząc do rozwoju poważnych zaburzeń.

Celiakia u dzieci często objawia się niewielkim wzrostem, mniejszym niż właściwy dla danego etapu rozwoju. Zahamowanie wzrostu może być jedynym symptomem tej choroby, przy nieobecności bólów brzucha i biegunki. Wśród dzieci zbyt niskich jak na swój wiek choroba dotyczy od 2,9-8,3 proc. małych pacjentów. To przy tym najczęstsza przyczyna organiczna, dla której nie rosną.

Zaburzenia mogą wynikać ze spowolnienia wzrostu i niedoboru niektórych składników odżywczych, np. cynku, a także zaburzeń w gospodarce hormonalnej. Szybka eliminacja z diety glutenu na podstawie wykonanego testu serologicznego sprawia, że dziecko nadrabia zaległości związane ze wzrostem ciała.

Nietypowe objawy celiakii na skórze

Objawem skórnym celiakii jest zapalenie opryszczkowate skóry (dermatitis herpetiformis), inaczej zespół jelitowo-skórny lub choroba Duhringa. W takiej sytuacji na skórze pojawia się przewlekła wysypka złożona z niewielkich pęcherzyków wypełnionych płynem, które swoim wyglądem przypominają opryszczkę. Towarzyszy temu intensywne swędzenie, pieczenie, a nawet ból.

Obszary ciała, które są najczęściej dotknięte wysypką, to kolana, łokcie, skóra głowy, twarz, tył szyi i pośladki. Wysypka często ma niesymetryczny kształt i występuje u ok. 10 proc. pacjentów z chorobą trzewną, przy czym rzadziej są to dzieci.

Objawy celiakii w jamie ustnej

Celiakia może skutkować uszkodzeniami szkliwa nazębnego, przy czym jest ono tym większe, im wcześniej występuje celiakia. Defekty najczęściej dotyczą zębów stałych i najczęściej powstają wraz z ich rozwojem przed 7. rokiem życia. Mogą to być ubytki w rozwoju szkliwa (hipoplazja), a także ubytki erozyjne, czyli nadżerki, powstawanie bruzd, a nawet całkowita utrata tej zewnętrznej, ochronnej warstwy zęba. U dzieci zęby mogą też wyrastać za późno.

Objawem celiakii bywa też częste owrzodzeniem jamy ustnej, w tym powstawanie aft. Mogą to być przy tym jedyne manifestacje choroby trzewnej u pacjenta.

Anemia przy celiakii

Niedokrwistość (anemia) w celiakii może wynikać z upośledzonego wchłaniania składników krwiotwórczych, które są niezbędne do produkcji hemoglobiny. Ten czerwony barwnik występuje w czerwonych krwinkach i umożliwia transport tlenu do wszystkich tkanek organizmu, a także odbiór stamtąd dwutlenku węgla. Objawy anemii to m.in. bladość skóry, zmęczenie, słaba wydolność organizmu, zadyszka, a także bóle i zawroty głowy.

Do anemii prowadzi niedobór żelaza oraz witamin z grupy B: kwasu foliowego i wit. B12. Pacjent z chorobą trzewną może mieć przy tym niedobory kilku z wymienionych składników, jednak najczęstsza jest niedokrwistość z niedoboru żelaza. To jeden z najczęstszych objawów celiakii u osób dorosłych, a przy tym nierzadko jedyny. Warto przy tym pamiętać, że nawet przy prawidłowym stężeniu hemoglobiny zapasy żelaza w organizmie mogą być bardzo niskie, co można sprawdzić poprzez pomiar stężenia ferrytyny we krwi.

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby u chorych z celiakią

Pacjenci z celiakią są bardziej narażeni na rozwój autoimmunologicznego zapalenia wątroby i innych chorób z autoagresji, które dotyczą tego narządu. Należy do nich m.in. pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych oraz pierwotne zapalenie dróg żółciowych (pierwotna marskość żółciowa). Zależność działa w obie strony, bo u pacjentów z tymi chorobami częściej pojawia się celiakia.

W przypadku zapalenia wątroby produkowane przez nią enzymy w postaci transaminaz (takich jak ALT i AST) dostają się do krwiobiegu w zwiększonych ilościach. U niektórych chorych ich podwyższony poziom w badaniu krwi może być jedynym objawem celiakii. Sygnalizowane przez nie zniszczenia wątroby mogą stać się znaczne wraz z czasem.

Problemy ze stawami i kośćmi w chorobie trzewnej

Symptomem celiakii może być zapalenie stawów, które objawia się ich bólem, obrzękiem, ograniczeniem ruchów, a także ich trwałym uszkodzeniem. Dolegliwości te, tak jak i ból kości, mogą wynikać także ze zmian osteoporotycznych.

Gdy wyściółka jelita jest zniszczona przez proces zapalny wywołany obecnością glutenu, upośledzone jest wchłanianie wielu związków, w tym związków wapnia oraz witaminy D. Ich niedobór przyczynia się do osłabienia kośćca i jego ubytków, które prowadzą do rozwoju osteoporozy, czyli zrzeszotnienia kości. Jest ono powodem ich częstych złamań, w tym także takich, które bardzo trudno się goją, a dotyczą kości biodrowych lub udowych. Bywa, że ból i złamania kości występują bez objawów trzewnych.

Objawy neurologiczne autoimmunologicznej nietolerancji glutenu

Objawy celiakii mogą mieć charakter neurologiczny, a także prowadzić do rozwoju chorób układu nerwowego. Jednym z takich problemów jest neuropatia obwodowa, czyli zapalenie nerwów obwodowych. Przekazują one informacje między układem ośrodkowym nerwowym a narządami i układami wewnętrznymi organizmu.

Do symptomów należą w takim przypadku m.in. kłucie, mrowienie i drętwienie kończyn górnych i dolnych. Wynika to z niedoborów składników odżywczych takich, jak kwas foliowy, witamina B12 i witamina E. Neuropatia może mieć też podłoże autoimmunologiczne.

U pacjentów z celiakią częściej występują też napady padaczkowe, choć związek między nimi nie zawsze jest jasny. U dzieci mogą wynikać z jednoczesnej nagromadzenia w mózgu wapnia. Innym skutkiem choroby trzewnej mogą być migrenowe bóle głowy – zwłaszcza, gdy są chroniczne i nie dają się leczyć dostępnymi sposobami. Innym powikłaniem, widocznym zwłaszcza z wiekiem, jest rozwój demencji.

Ze spożywaniem glutenu może wiązać się ataksja glutenowa, choroba immunologiczna objawiająca się zaburzeniami koordynacji ruchów i niestabilnym krokiem u pacjentów. Ma inny charakter niż celiakia, bo nie daje pozytywnego wyniku w badaniu na przeciwciała anty-tTG i nie występują przy niej uszkodzenia jelita. Dotyka osoby podatne pod względem genetycznym i powoduje uszkodzenia móżdżku, który zawiaduje ruchami mięśni. Choroba może przy tym występować jednocześnie z celiakią.

Niepłodność u pacjentów z celiakią

Zaburzenia płodności, które wydają się nie mieć przyczyny, mogą wynikać z niezdiagnozowanej celiakii. Bezpośrednim czynnikiem powodującym trudności z poczęciem potomka mogą być związane ze złym wchłanianiem niedobory kwasu foliowego, cynku i selenu. To składniki niezbędne dla zdrowego układu reprodukcyjnego. Braki kluczowych składników spowodowane chorobą trzewną są też przyczyną częstszych poronień.

Innym powodem problemów z zajściem w ciążę, który występuje u kobiet z celiakią i niską masą ciała, są zmienione poziomy hormonów płciowych. Zależność ta dotyczy również mężczyzn, ale jej mechanizm jest słabiej poznany.

Czym grozi nieleczona celiakia?

Nieleczona celiakia grozi rozwojem i nasileniem opisanych wyżej chorób, jak również zaburzeń nowotworów psychicznych i psychiatrycznych. Szacuje się, że co dziesiąty pacjent z tym schorzeniem cierpi na depresję, przy czym jej objawy mogą występować już u dzieci. Inne problemy to nerwice, otępienie i schizofrenia.

Brak eliminacji gluten z diety osoby z celiakią zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów układu pokarmowego, np. najbardziej rozpowszechniona z nich – chłoniak jelita cienkiego, dotyka tych pacjentów 40 razy częściej niż osoby w populacji ogólnej.

Inne możliwe problemy zdrowotne spowodowane celiakią to np. zanik śledziony prowadzący do upośledzenia odporności, niedoboru witaminy K skutkujący małopłytkowością, a także wysoki poziom cholesterolu LDL, związane z uszkodzeniami mięśni miopatie, oraz choroby układu oddechowej, takie jak astma oskrzelowa i sarkoidoza płuc.

W efekcie braku leczenia celiakii może też rozwinąć się inne schorzenie autoimmunologiczne, a nawet kilka. Najczęściej jest to cukrzyca typu 1 (występuje u co 10. pacjenta z chorobą trzewną), choroby tarczycy, np. Hashimoto (niedoczynność tarczycy spowodowana przewlekłym limfocytowym zapaleniem tego narządu), a także toczeń rumieniowaty układowy.

Zobacz też: Dieta przy endometriozie. Co jeść, by łagodzić objawy, a czego unikać?. U części pacjentek lecznicza będzie dieta bezglutenowa.

Celiakia a nietolerancja glutenu – czym się różnią?

Celiakia bywa mylona z nietolerancją glutenu, jednak zaburzenia te zasadniczo się różnią: celiakia wiąże się ze stanem zapalnym w jelicie, a nietolerancja, zwana też nadwrażliwością pokarmową IgG-zależnej, wynika z reakcji alergicznej na gluten w formie natychmiastowej lub opóźnionej.

Celiakia to przy tym tylko jedna z tzw. chorób glutenozależnych, które występują w układzie pokarmowych pod wpływem spożycia glutenu w diecie. Inne niż opisana wyżej choroba trzewna i choroba Duhringa to alergia na pszenicę, uczulenie na gluten, a także nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCGS) – postać nietolerancji glutenu.

We wszystkich tych chorobach należy całkowicie wyeliminować z diety gluten. Pozwala to zlikwidować objawy, które w wielu przypadkach są podobne, choć w przypadku celiakii nie zawsze da się cofnąć zniszczenia w organizmie.

Poszczególne choroby glutenozależne wykrywa się w różny sposób, przy czym zdiagnozowanie celiakii wymaga wykonania szeregu badań, do których należą głównie te serologiczne i genetyczne:

  • test na obecność przeciwciał przeciwko ludzkiej transglutaminazie tkankowej (anty-tTG),
  • przeciw endomysium mięśni gładkich (EmA), przeciw deaminowanej gliadynie (DGP) lub przeciw gliadynie (GAF),
  • badania na ekspansję genów HLA-DQ2 i KLA-DQ8,
  • biopsja jelita cienkiego, która jest wykonywana w sytuacji, gdy wyniki powyższych badań nie dają całkowitego pewności na temat diagnozy.

Dowiedz się także na temat:

Źródła:

Bądź zawsze w formie

Materiały promocyjne partnera
Dodaj firmę
Logo firmy Ministerstwo Zdrowia
Warszawa, ul. Miodowa 15
Autopromocja
emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Te produkty powodują cukrzycę u Polaków

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Materiał oryginalny: Nietypowe objawy celiakii mogą zaskakiwać. Choroba trzewna u dzieci i dorosłych ma różne postaci. To nie to samo, co nietolerancja glutenu - Strona Zdrowia

Wróć na staszow.naszemiasto.pl Nasze Miasto